Środa Popielcowa, przypadająca w tym roku 5 marca, rozpoczyna w Kościele katolickim trwający 40 dni okres Wielkiego Postu. Dla wiernych jest on wezwaniem do pokuty i przemiany życia, tj. wewnętrznego nawrócenia. Wierni usłyszą w Kościołach słowa: "Prochem jesteś i w proch się obrócisz" lub "Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię". 

Środa Popielcowa – początek wielkich przygotowań 

Środa Popielcowa rozpoczyna w Kościele katolickim Wielki Post czyli okres przygotowania do największej chrześcijańskiej uroczystości - Świąt Paschalnych. Wielki Post trwa 40 dni (nie licząc niedziel) - aż do początku liturgii Mszy Wieczerzy Pańskiej sprawowanej w Wielki Czwartek. Dlaczego 40? Liczba ta wielokrotnie występuje w Biblii i ma znaczenie symboliczne. Przede wszystkim nawiązuje do czterdziestodniowego pobytu Chrystusa na pustyni, czasu modlitwy, postu i walki z szatanem (Mt 4, 1-11). Ponadto 40 dni trwał potop, poprzedzający zawarcie przymierza Boga z Noem; 40 lat wędrowali Izraelici do ziemi obiecanej; 40 dni Mojżesz przebywał na górze Synaj, gdzie otrzymał od Boga dekalog. 

Tradycje wielkopostne sięgają najwcześniejszych lat chrześcijaństwa, ale ulegały modyfikacjom. W pierwszych wiekach Wielki Post obejmował tylko 40 godzin, czyli Wielki Piątek oraz Wielką Sobotę, od IV wieku przygotowania do Świąt Zmartwychwstania Pańskiego wydłużyły się do 40 dni, a w obecnym kształcie Wielki Post ustanowiony został w roku 1570. 

Symbole i znaki 

Okres Wielkiego Postu jest wezwaniem do pokuty i nawrócenia. Mają w tym pomóc konkretne praktyki: 

• modlitwa – w każdy piątek w kościołach odprawia się nabożeństwo Drogi Krzyżowej, w każdą niedzielę - nabożeństwo Gorzkich Żali; w parafiach odbywają się wielkopostne rekolekcje; 
• jałmużna; 
• post. 

Wielki Post to czas pokuty i wyciszenia, dlatego od Środy Popielcowej w liturgii obowiązuje kolor fioletowy, rzadziej odzywają się dzwony i organy. Wierni powinni zrezygnować z udziału w hucznych zabawach. 

Środa Popielcowa – post ścisły 

Najstarszą formą przygotowania do świętowania Paschy - Wielkanocy był post. W Środę Popielcową - zgodnie z Kodeksem Prawa Kanonicznego - obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych i post ścisły. Wierni mogą spożyć trzy posiłki w ciągu dnia, w tym tylko jeden - do syta. Do wstrzemięźliwości są zobowiązani wszyscy powyżej 14. roku życia, a do postu - osoby pełnoletnie do rozpoczęcia 60. roku życia. 

Środa Popielcowa – obrzęd posypania głów popiołem

Zwyczaj posypywania głów popiołem na znak pokuty znany był w różnych kulturach już w starożytności. W liturgii pojawił się w VIII w. Pierwotnie rytuał przeznaczony był dla grzeszników odprawiających publicznie pokutę. Od XI stulecia zwyczaj ten (za sprawą papieża Urbana II) obowiązuje w całym Kościele. Popiół pochodzi ze spalonych palm, poświęconych podczas poprzedniej Niedzieli Palmowej. W obecnej liturgii symbolowi temu towarzyszą wypowiadane przez kapłana słowa: "Prochem jesteś i w proch się obrócisz" lub "Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię". Obrzęd odbywa się podczas Mszy św.. Choć prawo kanoniczne nie nakłada na wiernych obowiązku uczestniczenia w tym dniu w Eucharystii, to zaznacza jednak, że z tej powszechnej praktyki nie powinno się rezygnować bez ważnej przyczyny. Warto już w pierwszym dniu Wielkiego Postu wkroczyć na drogę nawrócenia. W obrzędzie posypania głów popiołem, uznajemy, że jesteśmy grzesznikami, błagamy o Boże przebaczenie i wyrażamy pragnienie nawrócenia. Ta droga ma nas doprowadzić do Triduum Paschalnego, stanowiącego najważniejsze wydarzenie roku liturgicznego.